Tylko w maju 2024 r. szerokim echem odbiły się w mediach gwałtowne pożary hali przy ul. Marywilskiej w Warszawie czy poddasza szkoły w Grodzisku Mazowieckim, podczas trwających tam matur. W ogniu stanęły kolejne wysypiska śmieci i dziesiątki hektarów lasów, w których wilgotność ściółki spadła w połowie miesiąca w wielu regionach poniżej 12–14%. Do tego dochodzą gwałtowne burze i ulewy paraliżujące miasta, zalewające wiadukty i ulice, łamiące drzewa i zrywające dachy, co powoduje realne zagrożenia dla mieszkańców w różnych regionach Polski.

Nie ma więc co się dziwić, że strażak to zawód, który niezmiennie od lat cieszy się największym społecznym zaufaniem. Z badania „Ranking prestiżu zawodów i specjalności” w 2024 r. przeprowadzonego przez SW Research wynika, że strażacy cieszą największym zaufaniem społecznym na poziomie 84%. Na kolejnych miejscach znaleźli się ratownicy medyczni (82,6%), lekarze (75,5%) i pielęgniarki (75,2%), czyli przedstawiciele zawodów ratujących nasze życie i zdrowie.

SW Research

Wiele młodych osób wiąże swoje życie i pracę z zawodem strażaka, a właściwie służbą – bardzo trudną i wymagającą, która często naraża strażaków na utratę zdrowia, a nawet życia, ale dającą wiele satysfakcji. Według danych Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej we wszystkich jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej na początku 2024 r. pełniło służbę 29.612 funkcjonariuszy i 1.884 pracowników cywilnych. Do tego dochodzi jeszcze ponad 245.000 strażaków ochotniczych straży pożarnych uprawionych do udziału w działaniach ratowniczych, ale to właśnie zawodowi strażacy mają się prawdopodobnie stać filarem Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego oraz ochrony ludności i wykonywać oraz kierować zadaniami przypisanymi obronie cywilnej, której nowe założenia tworzone są właśnie przez rząd.

Strażacy robią wszystko, od ratowania kotów na drzewach i zdejmowania gniazd szerszeni po gaszenie pożarów, zwalczanie skutków powodzi. Są ratownikami w wypadkach drogowych i likwidują skutki katastrof drogowych i środowiskowych, zagrożeń chemicznych i radiologicznych oraz zapobiegają ich skutkom.

Według danych Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej tylko w 2023 r. strażacy interweniowali w ponad 486.000 przypadkach, w tym dwukrotnie poza granicami kraju – w lutym 2023 r., po trzęsieniu ziemi w Turcji, a także w lipcu 2023 r., w związku z pożarami lasów w Grecji. A to i tak o ponad 122.000 interwencji mniej niż w rekordowym 2022 r., kiedy strażacy notowali 608.000 zdarzeń.

Najważniejsza jest wytrzymałość fizyczna i psychiczna

W zawodzie strażaka w czasie pokoju można sprawdzić w praktyce swój charakter, wytrzymałość fizyczną i psychiczną, wykazać się odwagą. Wielu młodych ludzi chce wstąpić do straży. Jak to zrobić? I drugie ważne pytanie, ile można zarobić jako zawodowy strażak za swoją gotowość do gaszenia pożarów i niesienia pomocy poszkodowanym?

Przede wszystkim, ze względu na wyzwania, jakie stawia ten zawód, kandydat musi się cechować świetnym stanem zdrowia, sprawnością fizyczną, odwagą i determinacją. Nie może bać się wysokości.
Podczas testów kwalifikacyjnych kandydaci wchodzą na drabinę wysokości 20 m (wejście i zejście po 20 m drabinie ustawionej pod kątem 75 stopni). Do tego kandydat musi być odporny na stres, umieć szybko podejmować decyzje, pracować pod presją zagrożenia zdrowia i życia.

Oczywiście do tego w pracy dochodzą: niezbędna wiedza oraz umiejętności fachowe potrzebne do obsługi specjalistycznego sprzętu. Jeżeli kandydat na strażaka uważa, że spełnia te wymagania, aby wstąpić do zawodu musi ukończyć jedną ze szkół pożarniczych w Polsce. Policealną lub wyższą.

Ci, którzy mają aspiracje oficerskie w Państwowej Straży Pożarnej mogą wybrać studia w Akademia Pożarniczej w Warszawie (dawna Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie).

Jedną z możliwością podjęcia służby w strukturach Państwowej Straży Pożarnej jest ukończenie służby kandydackiej w jednej ze szkół PSP kształcących w systemie dziennym. Są to tzw. szkoły aspiranckie: Centralna Szkoła PSP w Częstochowie, Szkoła Aspirantów PSP w Krakowie i Szkoła Aspirantów PSP w Poznaniu. Kandydaci do szkół muszą mieć maturę, bo jej wyniki oceniane są w toku rekrutacji.

Kandydaci muszą mieć do 25 lat, być obywatelami polskimi i korzystać z pełni praw publicznych. Mężczyźni muszą mieć uregulowany stosunek do służby wojskowej (nie dotyczy to kobiet).

Testy sprawnościowe są jednakowe dla kandydatów szkół i tych z naboru do poszczególnych jednostek

Inną możliwością jest odbycie służby przygotowawczej w jednej z jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Konkretnie, w jednostce ratowniczo-gaśniczej, do której ogłoszony jest nabór, tzw. „nabór z ulicy”.
Niezależnie od wybranej drogi testy sprawnościowe pozostają jednakowe zarówno dla kandydatów szkół, jak i tych z naboru do poszczególnych jednostek PSP. Obejmują one próbę wydolnościowo-wytrzymałościową (tzw. Beep Test), podciąganie na drążku, bieg po kopercie oraz rozmowę kwalifikacyjną.

Należy przy tym dodać, że sprawdzian z pływania czy np. sprawdzian braku lęku wysokości (akrofobia) nie jest elementem testów sprawnościowych, ale stanowi odrębny element rekrutacji. Przy „naborze z ulicy” są to elementy opcjonalne, dla kandydatów do szkół PSP są one obligatoryjne.

Podobnie, jest z nauką zawodu, która zaczyna się od szkoleń w warunkach poligonowych, przygotowujących kandydatów do wykonywania zadań w akcjach ratowniczo-gaśniczych oraz do pełnienia służby w PSP.
Każdy przychodzący do straży pracownik przyjmowany jest na najniższe stanowisko. Jednocześnie, musi przejść okres służby przygotowawczej, w czasie którego musi ukończyć z pozytywnym wynikiem tzw. szkolenie podstawowe strażaka.

To czas niezbędny na sprawdzenie, czy kandydat nadaje się do zawodu i czy odpowiada mu ta praca. Kandydat, po zdobyciu uprawnień, kierowany jest na kursy podoficerskie, gdzie dalej się kształci.

Po ukończeniu szkolenia kandydaci składają ślubowanie i stają się podchorążymi Akademii Pożarniczej. Po jej ukończeniu otrzymują pierwszy stopień oficerski PSP i tytuł zawodowy magistra inżyniera pożarnictwa. W czasie odbywania studiów słuchacze mogą być włączani do akcji ratowniczych na terenie całej Polski.

Dodatek za uciążliwości czy szkodliwości pracy zależy od stopnia zagrożenia

Na jakie uposażenie mogą liczyć ci, którzy wiążą swoją karierę z zawodem strażaka, z których wielu traktuje go jednocześnie, jak pasję i służbę?

Wynagrodzenie zależy przede wszystkim od zajmowanego stanowiska. Najniższe są dla stanowisk szeregowych. Na podobnej zasadzie, jak w wojsku, wzrastają dla tych, którzy są podoficerami, aspirantami czy oficerami. Mediana zarobków zawodowych strażaków na koniec 2023 r. wynosiła 5.920 zł brutto, czyli 4.366 zł „na rękę”. To znaczy, że 50% z nich zarabia mniej niż mediana, a druga połowa więcej.

Co drugi strażak otrzymuje pensję od 4.670 zł do 6.920 zł. Około 25% najgorzej wynagradzanych strażaków zarabia poniżej 4.670 zł brutto. Również 25% strażaków, tych najlepiej opłacanych, może liczyć na uposażenia powyżej 6.920 zł brutto.

W rozporządzeniu MSWiA z 25.03.2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie uposażenia strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. 2024 poz. 447) dla strażaków zaplanowano podwyżki na poziomie 9,3%, wprowadzając je z wyrównaniem od 1.01.2024 r. Obecnie średnie zarobki w PSP, jak podała Gazeta Prawna, wraz z dodatkami i premią roczną, wynoszą 7.264 zł brutto, czyli 5.282 zł netto.

Do wynagrodzenia zasadniczego dochodzą także inne składowe. To przede wszystkim dodatek służbowy, motywacyjny czy uzasadniony szczególnymi właściwościami, kwalifikacjami, warunkami lub miejscem pełnienia służby.
Przykładowo pensja wzrasta od dnia udokumentowania posiadanych okresów służby, o 2% po 2 latach służby i o dalszy 1% za każdy następny rok służby do wysokości 20% po 20 latach służby oraz o dalsze 2% za każde następne 2 lata służby powyżej 20 lat, aż do wysokości 32%.

Dodatek za uciążliwości czy szkodliwości pracy zależy od stopnia zagrożenia. W zależności od tego czy jest to pierwszy stopień czy czwarty taki dodatek wynosi od 5 do 20% uposażenia.

Strażacy – ochotnicy

Niezmiernie ważnym ogniwem Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego są również strażacy ochotnicy. Aby zostać strażakiem w OSP trzeba mieć ukończone 18 lat i nie więcej niż 65 lat, dobry stan zdrowia oraz polskie obywatelstwo. wypełnić deklarację wstąpienia i złożyć ją – wraz z zaświadczeniem o niekaralności – do lokalnej jednostki OSP, gdzie po uzyskaniu pozytywnej opinii członków zarządu jednostki, można złożyć ślubowanie i odbyć szkolenie pożarnicze.

Ochotnicy otrzymują jednak ekwiwalent pieniężny, którego wysokość zależny od trwania akcji. Wynosi on maksymalnie 1/175 przeciętnego wynagrodzenia za godzinę. Stawka jest zależna od uchwały gminy, na terenie której działa dana jednostka OSP, ale można przyjąć, że waha się ona od ok. 27 do 41 zł za godzinę.

Ekwiwalent dla strażaków OSP jest co prawda zwolniony z podatku dochodowego, ale nie są to jednak zarobki, z których można by się utrzymać. Praca w OSP to rzeczywiście pasja.